Bạo lực gia đình - chuyên đề hay

 Đây là một chuyên đề về bạo lực gia đình - Tại Hội thảo “Bạo hành trẻ em trong gia đình và nhà trường hiện nay – thực trạng và giải pháp”

Do Viện Nghiên cứu Phát triển thành phố Hồ Chí Minh phối hợp với Trung tâm tư vấn FDC tổ chứ. Tuy hơi cũ nhưng khi đọc lại thấy có nhiều điểm hay đáng cho chúng ta chú ý.

 Bạo lực gia đình trong vài năm trở lại đây là một vấn đề có tính toàn cầu – được xem là đề tài thu hút giới nghiên cứu trong lĩnh vực khoa học xã hội và nhân văn.
Theo số liệu thống kê tổng hợp từ đường dây nóng của Cục Bảo vệ – Chăm sóc trẻ em cho thấy, sự xâm hại và bạo lực đối với trẻ em trong gia đình tăng gấp 3 lần; tại cộng đồng tăng 7 lần và trong trường học tăng 13 lần so với chục năm về trước… Những địa phương xảy ra nhiều vụ xâm hại trẻ em nhất gồm: Hà Nội, Đồng Nai, Đắc Lắc, TP.Hồ Chí Minh, Tây Ninh, Bắc Giang…
Chuyên gia tâm lý Nguyễn Kim Quý cho biết, chính sự thiếu hiểu biết và lạm dụng quyền làm bố mẹ của người lớn đã gây tổn hại đến trẻ. Ngoài ra, người lớn cũng thiếu phương pháp giáo dục, chưa tìm được phương pháp thay thế cách giáo dục bằng roi.
Bởi thế, định hướng nâng cao nhận thức về phương pháp giáo dục con cái, quyền trẻ em, giới hạn quyền người lớn, nâng cao kỹ năng giáo dục trẻ, cung cấp thêm kiến thức về các phương pháp giáo dục thay thế, là điều quan trọng nên làm.
Theo bác sĩ Nguyễn Trọng An - Phó Cục trưởng Cục Bảo vệ – Chăm sóc trẻ em (Bộ LĐTBXH), công tác bảo vệ trẻ em được chia làm 3 cấp độ: Tuyên truyền, phòng ngừa, can thiệp và dịch vụ hỗ trợ. Các cộng tác viên tại địa phương cần phát hiện ra các trường hợp điển hình để có những can thiệp kịp thời.
Điều 110 Bộ luật Hình sự về tội hành hạ người khác có quy định người nào đối xử tàn ác với đối tượng là trẻ em lệ thuộc mình thì bị phạt cảnh cáo, cải tạo không giam giữ từ 1 năm đến 3 năm. Đây là mức án quá nhẹ. Trong khi các vụ hành hạ trẻ em thường lặp đi lặp lại trong một thời gian dài khiến trẻ không những bị ảnh hưởng về thể xác mà tinh thần cũng ảnh hưởng rất nặng, có khi những ám ảnh đó theo các em suốt đời.

Điều 17 Nghị định 114/2006/NĐ-CP đã có quy định phạt tiền từ 500.000 đồng đến 1.000.000 đồng đối với trường hợp bắt trẻ em đi xin ăn, cho thuê, cho mượn trẻ em hoặc sử dụng trẻ em để xin ăn. Khoản 2 của điều này cũng quy định phạt tiền từ 2.000.000 đồng đến 5.000.000 đồng đối với hành vi đánh đập hoặc bạo lực xâm phạm thân thể trẻ em, làm cho đau đớn về thể xác và tinh thần. Tuy luật quy định như thế nhưng trên thực tế hầu như không có mấy trường hợp đánh đập trẻ em bị xử phạt.


Việc phòng ngừa có thể giảm được 80% nguy cơ xảy ra xâm hại trẻ em. Ở nước ta chưa có người chuyên trách làm công tác này nhưng trước kia có các cộng tác viên DSGĐ&TE. Họ là người địa phương nên nắm chắc hoàn cảnh mỗi nhà, do đó có thể tư vấn cho gia đình, phối hợp với Hội Phụ nữ, Đoàn Thanh niên, chính quyền địa phương về biện pháp phòng ngừa cũng như can thiệp…

66% các vụ ly hôn ở Việt Nam liên quan đến bạo hành gia đình.
· Trong 5 năm từ 2000 – 2005, có 186.954 vụ ly hôn do bạo lực gia đình, hành vi đánh đập, ngược đãi chiếm 53,1% trong các nguyên nhân dẫn tới ly hôn.

· Năm 2005, có tới hơn 39.7 nghìn vụ ly hôn có nguyên nhân từ bạo hành trong tổng số gần 65 nghìn vụ án về hôn nhân và gia đình, chiếm tỷ lệ 60,3%, cũng theo nghiên cứu đó thì:

o 25% gia đình có hành vi bạo lực tinh thần.
o 30% cặp vợ chồng xảy ra hiện tượng ép buộc quan hệ tình dục.
o Ở đồng bằng sông Cửu Long có 1.319 ca nhập viện do bạo hành gia đình, trong đó khoảng 1.000 ca tự tử, và 30 trường hợp tử vong. Tuy nhiên, bài báo này không đăng số liệu cho các vùng khác.
5% phụ nữ thường xuyên bị chồng đánh đập.
82% hộ dân nông thôn và 80% hộ ở thành phố có xảy ra bạo lực.
9-10% trường hợp nạn nhân của bạo lực gia đình là nam giới và thủ phạm chính là người vợ.

Thời gian qua (nhất là từ năm 2000 trở đi), nhiều dự án chống BHGĐ đã được thực hiện như: Dự án chống BHGĐ của Trung tâm Tư vấn TLGD và Tình yêu-Hôn nhân-Gia đình TpHCM, Dự án “Ngôi nhà Bình Yên” của Trung tâm Phụ nữ và Phát triển…
Một số dự án bảo vệ phụ nữ, trẻ em, bình đẳng giới cũng đã được triển khai ở một số địa phương dưới sự tài trợ, giúp đỡ chuyên môn của các tổ chức nước ngoài
Nhiều Hội thảo chuyên đề và thông tin trên các phương tiện truyền thông đại chúng thời gian gần đây đã đưa vấn đề BHGĐ ra dư luận công khai để phân tích, tranh luận và thu nhận phản hồi từ rất nhiều những vụ bạo hành được phát hiện.
Dự luật Phòng Chống BHGĐ cũng đã được Quốc Hội ngiên cứu, thảo luận sâu và nhận được nhiều sự quan tâm từ dư luận

Một số yếu tố không thuận lợi
Vẫn còn nhiều niềm tin sai lầm tồn tại trong công chúng về BHGĐ và vấn đề cho đến nay vẫn còn được xem nhẹ hoặc được coi là việc riêng của các gia đình
Các cơ quan chức năng chưa làm hết trách nhiệm và chưa quyết liệt trong xử lý
Còn đang giai đoạn hoàn chỉnh về luật
Thiếu các cơ sở hỗ trợ và nhân viên làm chuyên môn
Theo điều phối viên Claudia Garcia Moreno của WHO: Bạo hành gia đình chỉ có thể được ngăn chặn khi chính phủ và cộng đồng kiên quyết chống lại tệ nạn này.
Theo TS Robin Harr, chuyên gia ngành pháp luật tội phạm và tội phạm học, Trường ĐH miền tây bang Arizona (Mỹ): Phụ nữ Châu Á thường thiếu nội lực để từ bỏ cuộc hôn nhân có bạo hành , thiếu nội lực để sống độc lập và nếu ly hôn họ sẽ phải đối mặt với vấn đề kinh tế và nhà ở. Người phụ nữ thường cho rằng nhà là tài sản của người chồng, nếu ly hôn thì họ sẽ không có nhà để ở.

Lý do nữa là các dịch vụ phúc lợi xã hội dành cho phụ nữ bị hành hung, ly hôn và con cái rất thiếu. phụ nữ ly hôn ít được hỗ trợ học nghề, việc làm, nhà ở, nuôi con và ít được tư vấn. Luật và các nguồn hỗ trợ pháp lý cho nạn nhân bị bạo hành còn thiếu.
Đối với nhiều nước ở Châu Á , người phụ nữ không dám ly hôn vì sợ mất mặt, sợ xã hội đàm tiếu và từ đó sẽ mất các nguồn hỗ trợ…


Các dấu hiệu giúp phát hiện BHGĐ

Bạo hành thể xác
có thể từ nhẹ cho đến rất nặng
· Thờ ơ
· Ngắt véo gây đau
· Đánh đau, gây thương tích ở khu vực khó phát hiện
· Xô đẩy, kềm xiết
· Giật, kéo, lắc mạnh; kéo, rứt tóc
· Tát, cắn
· Đấm đá
· Bóp cổ, ném đồ vật vào nạn nhân
· Đánh đập nặng, gây thương tích (gãy xương, chấn thương nội tạng)
· Quăng ném nạn nhân
· Đánh đá vùng bụng gây sẩy thai hoặc sinh non
· Sử dụng hung khí có sẵn trong nhà tấn công nạn nhân
· Gây thương tích nặng, không cho nạn nhân chữa trị
· Dùng phương tiện có dự định (dao, súng,… )
· Hủy hoại, làm biến dạng hình thể (acid, cắt xẻo…)
· Giết

Bạo hành tình dục:
· Đùa cợt về phụ nữ và về tình dục trước mặt nạn nhân
· Xem phụ nữ như một đồ vật để thỏa mãn
· Ghen tuông bệnh hoạn
· Làm mất cảm xúc và nhu cầu sinh lý của nạn nhân
· Sờ mó khi nạn nhân không đồng ý
· Từ chối tình dục, âu yếm
· Dùng từ thô tục để gọi nạn nhân
· Ép buộc quan hệ tình dục để làm nhục, gây đau
· Buộc cởi y phục trước con cái, công chúng
· Cố tình lăng nhăng với phụ nữ khác (cho nạn nhân biết)
· Buộc nạn nhân nhìn thủ phạm làm tình với người khác
· Quan hệ tình dục sau khi đánh đập
· Sử dụng đồ vật để làm tình
· Bạo dâm, cắt xẻo
· Giết nạn nhân sau khi quan hệ

Bạo hành tinh thần:
· Mắng nhiếc, chê bai, xỉ nhục nạn nhân
· Hạ thấp giá trị trước mặt người khác
· Chửi mắng, nạt nộ vô cớ
· Chửi rủa, mang tên bố mẹ nạn nhân ra nguyền rủa

Bạo hành về xã hội:
· Theo dõi, kiểm soát sinh hoạt của nạn nhân
· Kiểm soát thư từ, điện thoại
· Cô lập nạn nhân, ngăn trở các mối quan hệ xã hội
· Kiểm soát tài chính
· Khiến nạn nhân sống phụ thuộc không tự quyết định được


Chu kỳ bạo lực:


Bạo hành đối với trẻ em là một vấn đề nghiêm trọng và các dấu hiệu để phát hiện thường khó khăn hơn ở người lớn. Chỉ thấy một dấu hiệu vẫn chưa đủ để nói rằng có bạo hành. Nhưng cần nghiêm túc nghĩ đến có bạo hành nếu dấu hiệu này có khuynh hướng lập đi lập lại, hoặc có nhiều dấu hiệu xảy ra cùng lúc.

Các dấu hiệu chung về bạo hành trẻ em:
Ở Trẻ:
· Thay đổi đột ngột về hành vi hoặc học lực giảm sút
· Thái độ cảnh giác, dò xét, lo sợ điều gì đó
· Vẻ phục tùng, thụ động, thu rút
Ở Cha mẹ:
· Ít quan tâm con cái
· Phủ nhận các vấn đề của con hoặc quy trách nhiệm cho trẻ
· Yêu cầu giáo viên kỷ luật nặng với con
· Xem con như gánh nặng, của nợ
· Đòi hỏi con thực hiện những việc quá sức
Quan hệ giữa trẻ và cha mẹ
· Hiếm khi xúc chạm hoặc nhìn nhau
· Dùng lời tiêu cực để nói về quan hệ của họ
· Dấu hiệu nghi ngờ bạo hành cơ thể ở trẻ em

Dấu hiệu nghi ngờ có bạo hành thể xác ở trẻ em
Ở Trẻ
· Vết bỏng, vết cắn, vết thâm tím, bầm mắt, gãy xương không lý giải được lý do (đặc biệt sau khi trẻ nghỉ học vài ngày)
· Trên da có những tổn thương cũ mới khác nhau, bằng chứng của bạo hành nhiều lần
· Thái độ thu rút, lùi lại khi có người lớn đến gần
· Có một người lớn trong gia đình thông báo trẻ bị đánh đập
Ở Cha mẹ
· Giải thích một cách mâu thuẫn, không thuyết phục về những vết thương của trẻ
· Mô tả trẻ là đứa xấu xa hoặc bằng những lời lẽ tiêu cực
· Kỷ luật khắc khe, thô bạo đối với trẻ
· Có thể có tiền sử bị ngược đãi từ thuở bé


Dấu hiệu nghi ngờ bạo hành tình dục ở trẻ em
Ở Trẻ
· Khó khăn khi ngồi hoặc đi
· Từ chối thay quần áo tập thể dục, từ chối hoạt động thể lực
· Ác mộng / Đái dầm
· Đột ngột thay đổi khẩu vị
· Mắc một bệnh STD (đặc biệt khi trẻ < 14t)
· Thể hiện những hiểu biết hoặc hành vi khác thường về giới tính
· Bỏ nhà
· Tự khai báo là bị xâm hại tình dục
· Có thai
Ở Cha mẹ
· Bảo vệ trẻ quá đáng, ngăn trẻ tiếp xúc trẻ khác, người khác
· Là người giữ kẽ, khó tiếp xúc
· Có tính ghen tuông, kiểm soát người khác trong gia đình

Dấu hiệu nghi ngờ có sự bỏ bê, không chăm sóc
Ở Trẻ

· Thường hay nghỉ học
· Hay xin hoặc lấy cắp thức ăn và tiền
· Có biểu hiện thiếu sự chăm sóc sức khỏe: răng miệng, chủng ngừa, thị lực (kính đeo)
· Người dơ bẩn, có mùi hôi
· Mặc không đủ ấm khi trời lạnh
· Sớm sử dụng rượu, ma túy
· Nói rằng không có ai ở nhà để chăm sóc


Ở Cha mẹ hoặc người chăm sóc

· Tỏ vẻ bàng quan, xa cách trẻ
· Có vẻ hờ hững hoặc trầm uất
· Ứng xử kỳ quặc hoặc phi lý
· Sử dụng rượu, ma túy…


MỘT SỐ BIỆN PHÁP
Khi tình trạng bạo hành được biết đến thì thường là đã có hậu quả nghiêm trọng
Trong tức thời cần phải bảo đảm sự an toàn cho các nạn nhân, nhất là phụ nữ, trẻ em và người già
Giải pháp tạm lánh tại nhà hàng xóm, bạn bè, cha mẹ, hoặc tại các trung tâm dịch vụ hỗ trợ chống bạo hành gia đình
Trong tình huống nguy hiểm, cần cách ly, quản thúc hoặc thậm chí tạm bắt giữ thủ phạm gây bạo hành
Các cơ quan chức năng bao gồm công an, cán bộ pháp luật, chính quyền và đoàn thể tại địa phương… phối hợp cùng làm việc để bảo đảm an toàn tức thời cho các nạn nhân
Các chăm sóc trực tiếp cho nạn nhân bao gồm: chăm sóc y tế, nâng đỡ tâm lý, can thiệp khủng hoảng; giải quyết chỗ ở, thực phẩm, bảo tồn quan hệ với người thân, nhất là quan hệ mẹ con (trừ trường hợp mẹ bạo hành với con).

Xử lý pháp luật đối với thủ phạm
Giải quyết các vấn đề pháp lý liên quan đến nạn nhân (thủ tục ly hôn, quyền nuôi con, quyền lợi về tài chính trong gia đình, quyền thừa kế, quyền lợi trong công việc hoặc khi xin việc làm, xem xét trợ cấp, người giám hộ thay thế trong trường hợp nạn nhân là trẻ em…)
Chăm sóc sức khỏe lâu dài trong những trường hợp thương tật nặng, giám định sức khỏe, phục hồi di chứng cho nạn nhân… Hoặc điều trị cai nghiện rượu, ma túy (nếu có)
Chăm sóc tâm lý lâu dài trong trường hợp có sang chấn nặng, điều trị thuốc hoặc tâm lý trị liệu khi cần thiết, kể cả tâm lý trị liệu gia đình
Giúp nạn nhân và gia đình nạn nhân vưọt qua khủng hoảng và nâng cao các kỹ năng ứng phó cho cuộc sống sau này.

Nguồn: Viện Nghiên cứu Phát triển thành phố Hồ Chí Minh